اضطراب و ترس یکی از عوامل اصلی ابتلا به آلزایمر، افسردگی و بیمارهای مختلف در سالمندان است و معمولا بیش از 75 درصد از افراد مبتلا به الزایمر، اضطراب را تجربه می‌کنند. دلایل زیادی وجود دارد که افراد مسن دچار اضطراب و بی‌قراری می‌شوند.
بیماری‌ها، کمبود رفاه، محدودیت‌های حرکتی و جسمی، داروها، غم و اندوه، مشکلات اقتصادی، تنهایی و انزوا، و غیره از جلمه دلایل تشدید اضطراب در سالمند بیمار است. متاسفانه بسیاری از مردم و خانواده‌ها و حتی خود افراد مسن متوجه علائم و نشانه‌های اضطراب در سالمندان نمی‌شوند و بدون اهمیت از کنار این مسائل می‌گذرند. در این گفتار7 دلیلی که باعث اضطراب در سالمندان می‌شود، مورد بررسی قرار خواهد گرفت.
علل اضطراب در سالمندان
بسیاری از کارشناسان متخصص معتقد هستند که انواع اضطراب در سالمندان همچنین بی‌قراری، تشویش و ترس با افزایش سن بیشتر می‌شود که البته دلایل زیادی دارد و این مسئله بر روی سلامتی و کیفیت زندگی افراد مسن به‌ویژه بیماران مبتلا به آلزایمر و دمانس بسیار تأثیرگذار است.
این دلایل عبارت‌اند از:
1-بیماری‌ها و آسیب‌های فیزیکی از جلمه حوادث و تصادفات
بیماری‌های مختلف مانند نارسایی قلبی، دیابت، بیماری‌های ریوی، تیروئید و غیره در افراد مسن باعث ایجاد شرایط اضطراب‌آور و اختلال در خواب می‌شوند. ترس و آشفتگی ناشی از بیماری‌ها اضطراب را در بیماران افزایش می‌دهد.
حوادث و آسیب‌های فیزیکی از گذشته تا کنون حتی تجربیات چالش‌برانگیز دوران کودکی همگی می‌توانند از دلایل اصلی اضطراب در سالمندان هستند.
اگر انسان اضطراب‌های خود را در طول زندگی درمان نکند؛ احتمالاً خطرات بیشتری را در مراحل بعدی زندگی خود از بابت اضطراب، استرس، ترس‌ها و نگرانی‌ها تجربه خواهد کرد. عوارضی همچون سکته، نارسایی قلبی، بیماری‌های خودایمنی، اختلالات حافظه و به‌ویژه زوال عقل از جمله مواردی است که انسان را درگیر می‌کنند. فرد مسنی که مبتلا به بیماری‌های زمینه‌ای است طبیعتاً دچار اضطراب بیشتری می‌شود و این موضوع عوارض بیماری را در او تشدید می‌کند.
2- داروها و عوارض ناشی از مصرف آنها
به‌طورکلی بسیاری از داروها عوارضی همچون ترس و اضطراب را در بیمار به همراه خود دارند. داروهای استروئیدی مانند کورتون، داروهای ضدافسردگی، داروی محرک، داروهای گشادکننده برونش و سیستم تنفسی نیز عوارضی استرس‌زا و اضطراب‌آور برای سالمندان دارند.
3- غم و اندوه و افسردگی
غم و اندوه، ناراحتی در درازمدت، احساس پوچی و ناامیدی،سبب ایجاد افسردگی در سالمندان شده و این افسردگی نیز از عوامل اصلی دمانس در افراد مسن است و معمولاً 40 تا 50 درصد این عزیزان افسردگی را تجربه می‌کنند. علائم افسردگی در سالمندان عبارت‌اند از:
- آشفتگی و استرس زیاد
- بی‌تابی و بی‌قراری
- فراموش‌کاری
- احساس گیجی و سرگردانی
- عدم تمرکز و ضعف در حافظه
- پرخاشگری
اضطراب ریشه اصلی افسردگی در سالمندان است؛ بنابراین اگر افسردگی و اضطراب درمان نشود؛ بیماری‌ها در فرد سالمند نیز تشدید خواهند شد.
4- تنهایی و انزوا
گوشه‌گیری و انزوا، تنهایی زندگی‌کردن و دوری از ارتباطات اجتماعی از جمله مواردی است که اضطراب و در نتیجه افسردگی در سالمندان را افزایش می‌دهند. احساسات منفی مانند غم و اندوه، ناامیدی، عدم عزت‌نفس و اعتمادبه‌نفس، احساس پوچی موجب گوشه‌نشینی و انزوای افراد سالخورده می‌شوند. با دیدن این علائم در فرد مسن، بهتر است که سریعاً نسبت به درمان و بهبود آنها اقدام کنید در غیر این صورت احتمالاً اضطراب و افسردگی در آنان به وجود آمده و زمینه ابتلا به زوال عقل و دیگر بیماری‌های زمینه‌ای نیز بیشتر خواهد شد.
کارشناسان توصیه می‌کنند سالمندانی که به تنهایی زندگی می‌کنند به خصوص افراد مسن مبتلا به دمانس، بهتر است که برای مراقبت و داشتن رفاه، ارتباطات اجتماعی، سرگرمی و تفریح و همچنین مشاوره روان درمانی در خانه سالمندان ساکن شوند.
5- محدودیت‌های فیزیکی و حرکتی
محدودیت‌های جسمی، اضطراب را در سالمندان افزایش می‌دهند مواردی همچون عدم توانایی در راه‌رفتن، عدم تعادل و هماهنگی بدن، بی‌اختیاری ادرار، زمین‌خوردن و سقوط، عدم برقراری ارتباط با دیگران باعث می‌شوند که افراد سالخورده، ترس و آشفتگی بیشتری را تجربه نماید؛ بنابراین توصیه می‌شود سالمندان به طور منظم و روزانه ورزش کنند. در این صورت 30 درصد احتمال ابتلا به زوال عقل نیز کاهش می‌یابد و از طرفی تمرینات ورزشی باعث کمترشدن ترس و نگرانی در سالمندان عزیز می‌شود.
6- آسیب‌های روحی و روانی
بسیاری از رویدادهای چالش‌برانگیز زندگی به‌ویژه در کودکی، مرگ عزیزان، شکست‌های مالی و مشکلات روحی از جمله مواردی هستند که از گذشته تا کنون باعث تشدید اضطراب در افراد مسن می‌شود. چنانچه این آسیب‌های روانی در طول زندگی معالجه و درمان نشوند، در دوران پیری قوی‌تر ظاهر شده و اضطراب‌های شدیدی را در فرد به وجود می‌آورند.
فرد سالمندی که یک یا چند نفر از عزیزان خود را ازدست‌داده است نیاز به سوگواری، همدردی، ارتباطات بیشتر و تفریح و سرگرمی دارد تا بتواند اضطراب و ترس‌های پدیدآمده را در روح و روان خود کاهش دهد.
7- مشکلات مالی و اقتصادی و نداشتن رفاه کافی
نداشتن استقلال و همچنین مشکلات مالی یکی از علل اصلی اضطراب در سالمندان است. عوامل زیادی باعث ایجاد مشکلات مالی و درنتیجه افزایش ترس، نگرانی و پریشانی در سالمندان می‌شود.
- نداشتن پس‌انداز کافی در دوران پیری
- افزایش هزینه‌های مراقبت و درمان
- نداشتن امید به زندگی
- نداشتن اختیار در تصمیم‌گیری‌های مالی و اقتصادی
- بدهی
- تورم اقتصادی
- وابستگی مالی به خانواده و نداشتن سواد مالی
- کمبود رفاه و امکانات رفاهی سالمند
مشکلات مالی همگی عمیقاً بر زندگی افراد مسن و بر سلامت روانی و جسمی به‌ویژه کیفیت زندگی آنها تأثیرگذار است. نداشتن پول کافی برای تأمین نیازهای فرد سالخورده سبب ایجاد ترس و دلواپسی در مدت‌زمان طولانی خواهد شد. در نتیجه اضطراب احتمال بیماری‌هایی مانند: فشارخون، بیماری قلبی، ضعف سیستم ایمنی بدن برای افراد مسن وجود دارد. تمامی این عوامل دست‌به‌دست هم داده و بیماری و علائم ناشی از آن را تشدید می‌کند.
8- مصرف الکل و سیگار
در حال حاضر وجود رفتارها و عاداتی همچون مصرف الکل، سیگار، مواد مخدر و غیره در فرد سالمند، ناشی از اضطراب و ترس است. از طرفی سیگارکشیدن با افزایش و کاهش خطر ابتلا به زوال عقل در افراد مسن ارتباط مستقیمی دارد.
بیماری‌های قلبی و عروقی، بیماری انسداد مزمن ریه، اشکال مختلف سرطان همگی ناشی از استعمال سیگار هستند که جان افراد مسن را تهدید می‌کند. اگر بتوانید مصرف سیگار و الکل را در سالمند بیمار کاهش دهید و آنها را تشویق کنید که سبک زندگی سالم را برگزینند، علائم و عوارض ناشی از امراض نیز کمتر می‌شوند.
12 روش برای کاهش اضطراب در سالمندان
افراد سالمند معمولاً اضطراب را در خود عادی قلمداد می‌کنند و تقریباً با هیچ‌کس درباره آن صحبت نمی‌کنند و از کسی هم کمک نمی‌گیرند. به همین دلیل هم مهم و ضروری است که بتوانید او را تشویق کنید تا درباره ناراحتی‌ها، ترس‌ها، نگرانی و دلهره‌های خود حرف بزنند. در نتیجه اضطراب در آنها را می‌توانید کنترل کرده و کاهش دهید.
- اختلالات ناشی از اضطراب معمولاً با گفتگو درمانی، دارو و مشاوره کمتر می‌شوند.
- درمان شناختی رفتاری (CBT) یک رویکرد بهبود و درمان است که برای اختلالات اضطراب در سالمندان به‌خصوص افراد مسن مبتلا به آلزایمر به کار می‌رود. در این روش الگوهای فکر مضر و اضطراب‌آور شناسایی شده و روی تغییرات آنها کار می‌شود.
- داروهای تجویزی توسط پزشک متخصص نیز استرس، وحشت، ترس و دلهره را در سالمند کاهش می‌دهد.
- رژیم غذایی سالم
- ورزش و تمرینات خاص برای فرد مسن
- گوش‌دادن به موسیقی و اجتناب از گوش‌دادن به اخبار
- عبادت و مدیتیشن
- یوگا
- پیاده‌روی
- سرگرمی و تفریحات سالم
- تقویت روابط اجتماعی و تعاملات با دیگران
- وقت‌گذرانی با حیوانات خانگی
انجام هر کدام از موارد ذکر شده با توجه به روحیه و علایق سالمند باعث کم‌شدن ترس و واهمه و در نتیجه کاهش اضطراب می‌شود.